Πνευμονική εμβολή

Οι πνεύμονες δέχονται αίμα από την καρδιά από την πνευμονική αρτηρία και τους κλάδους της. Όταν φράξει η πνευμονική αρτηρία ή οι κλάδοι της από έμβολο (κομματάκι αίματος που έχει πήξει) τότε μιλάμε για πνευμονική εμβολή. Στην πλειονότητά τους οι πνευμονικές εμβολές προκαλούνται από φλεβικά θρομβοέμβολα, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να προέρχονται και από άλλες πηγές (λίπος, σε τραυματισμούς ή ορθοπεδικές επεμβάσεις / αμνιακό υγρό, κατά τη διάρκεια του τοκετού). Η κατάσταση αυτή μπορεί να είναι εξαιρετικά επείγουσα και να απειλήσει τη ζωή του ασθενούς ή μπορεί να εμφανιστεί με ήπια συμπτωματολογία.

Ο θρόμβος αποσπάται κυρίως από τις φλέβες της συστηματικής κυκλοφορίας (της κοιλίας και των κάτω άκρων συχνότερα) ή σπανιότερα από τις δεξιές καρδιακές κοιλότητες (10% περίπου του συνόλου). Ο σχηματισμός τους οφείλεται στην βραδεία κυκλοφορία του αίματος σε συνδυασμό με τη χρόνια συμπίεση των φλεβών εκ των έξω ή την ύπαρξη τοπικής βλάβης στο τοίχωμά τους. Ο θρόμβος ή τμήματά του αποσπώνται από το τοίχωμα των φλεβών και ενσφηνώνονται τελικά στα αγγεία των πνευμόνων. Η διαδικασία αυτή έχει σαν αποτέλεσμα τη διακοπή της αιμάτωσης του πνεύμονα στην περιοχή εκείνη, ενώ ο αερισμός διατηρείται. Λίγες ώρες μετά τη διακοπή της αιμάτωσης μιας πνευμονικής περιοχής, οι κυψελίδες συμπτύσσονται, γίνεται ανεπαρκής η ανταλλαγή των αερίων (ανταλλαγή Ο₂ και CO₂) με αποτέλεσμα την υποξαιμία (μειώνεται το Ο₂ του οργανισμού).

Υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που ευνοούν την εμφάνιση πνευμονικής εμβολής:

• Ηλικία πάνω των 40 ετών
• Μεγάλες εγχειρίσεις
• Κατάγματα, κυρίως της λεκάνης
• Κάπνισμα
• Παχυσαρκία
• Χρήση αντισυλληπτικών
• Κατάκλιση άνω των 5 ημερών
• Καταστάσεις ακινησίας γενικότερα (μεγάλα αεροπορικά ταξίδια)

Αιτία

• θρομβωτικά έμβολα που συνήθως σχηματίζονται στις βαθιές φλέβες των ποδιών
• αμνιοτικά έμβολα κατά τον τοκετό
• νεοπλασματικά έμβολα που προέρχονται από μια κακοήθη νόσο (καρκίνο)
• λιπώδη έμβολα που προέρχονται από τα οστά ή το μυελό των οστών στους τραυματίες με πολλαπλά κατάγματα.

Συμπτώματα

• Δύσπνοια αιφνίδιας έναρξης
• Πόνος στο στήθος ή στην πλάτη
• Βήχας ξηρός
• Ταχύπνοια
• Εφίδρωση
• Αίσθημα παλμών – Ταχυκαρδία
• Αιμόπτυση

Διάγνωση

Η διάγνωση της πνευμονικής εμβολής αρχίζει από το ιστορικό (φλεβοθρόμβωση ή επεισόδια πνευμονικής εμβολής στο παρελθόν, πρόσφατη χειρουργική επέμβαση, ακινητοποίηση, κλπ) σε συνδυασμό με την κλινική εικόνα.

• Ακτινογραφία θώρακα εμφανίζει συχνά, αλλά όχι ειδικά ευρήματα
• Ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ) το συχνότερο εύρημα αποτελεί η φλεβοκομβική ταχυκαρδία
• Εξέταση των αερίων αίματος μπορεί να εμφανίζει τα τυπικά στοιχεία υποξαιμίας (χαμηλό Ο₂) και υποκαπνίας (χαμηλό CO₂) ή να είναι φυσιολογικά (15-20% των περιπτώσεων)
• Σπινθηρογράφημα αερισμού-αιμάτωσης στο οποίο εισπνέονται και εισάγονται ενδοφλέβια σκιαγραφικές ουσίες για να απεικονιστούν οι περιοχές που αερίζονται και αιματώνονται αντίστοιχα.
• Αυξημένα επίπεδα D-dimers στον ορό του αίματος είναι ενδεικτικά πνευμονικής εμβολής, έχουν όμως μικρή ειδικότητα, αφού αυξάνονται και σε άλλες καταστάσεις, όπως το έμφραγμα του μυοκαρδίου, κλπ.
• Υπερηχογράφημα των φλεβών των κάτω άκρων για την πιστοποίηση της πιθανής εν τω βάθει φλεβοθρόμβωσης των κάτω άκρων (αναδεικνύει θρόμβους στο 50% των περιπτώσεων περίπου).
• Πνευμονική αγγειογραφία πνευμόνων απεικονίζει θρόμβους στην πνευμονική κυκλοφορία.

Θεραπεία

Η πνευμονική εμβολή αντιμετωπίζεται με τη χορήγηση αντιπηκτικής αγωγής παρεντερικά αρχικά (ηπαρίνης ενδοφλέβια ή χαμηλού μοριακού βάρους ηπαρίνης υποδόρια) και κατόπιν από του στόματος (βαρφαρίνη). Ανάλογα με τον κίνδυνο επανεμφάνισης εμβολικών επεισοδίων κρίνεται η συνέχιση της αντιπηκτικής αγωγής για μερικούς μήνες ή και για ολόκληρη τη ζωή του ασθενούς.

Στους ασθενείς με υψηλού κινδύνου πνευμονική εμβολή (αιμοδυναμική αστάθεια), η θρομβολυτική θεραπεία (στρεπτοκινάση, ουροκινάση, κλπ) επιταχύνει τη διάλυση του εμβόλου και είναι δυνατόν να μειώσει τη θνητότητα.

Σε ασταθείς ασθενείς που αντενδείκνυται η αντιπηκτική αγωγή ή η θρομβόλυση, εξετάζεται από τον θεράποντα ιατρό η χειρουργική εμβολεκτομή.

Γενικά μέτρα αποτελούν η χορήγηση οξυγόνου, αναλγητικά φάρμακα, κατάκλιση και ότι άλλο είναι απαραίτητο στην κάθε περίπτωση.

Πώς να προφυλαχτείτε από τη νόσο

Στις περιπτώσεις που υπάρχει μεγάλος κίνδυνος θρόμβωσης εν τω βάθει φλεβών ή πνευμονικής εμβολής (ασθενείς που νοσηλεύονται για μεγάλο χρονικό διάστημα, που υποβάλλονται σε μεγάλες χειρουργικές επεμβάσεις, που παραμένουν σε ακινησία για μεγάλο χρονικό διάστημα, κ.ά.) η προφυλακτική θεραπεία με υποδόρια χορήγηση ηπαρίνης μειώνει τον σημαντικά κίνδυνο. Σε περιπτώσεις που αυτό αντενδείκνυται, και ειδικά σε υποτροπιάζουσες πνευμονικές εμβολές μπορεί να τοποθετηθεί φίλτρο κάτω κοίλης φλέβας